Panksepp – RAGE systeem

Het volgende emotionele systeem dat ik met jullie wil delen is RAGE.

Het mag geen verrassing zijn dat het voelen van RAGE niet fijn is. Tijdens de onderzoeken die Panksepp heeft uitgevoerd, werd ook duidelijk dat dieren de elektrische stimulering van dit systeem probeerden te ontwijken.

Daar waar het FEAR systeem zorgt voor vluchten of bevriezen (flight or flight), zorgt het RAGE systeem voor vechten (fight).

Wat opvallend is, is dat je voor het voelen van woede een derde partij nodig hebt. De woede moet op iets of iemand gericht kunnen worden. RAGE wordt dan ook altijd naar buiten toe getoond.

Bij paarden zal RAGE vooral geuit worden door defensieve reacties. Bijvoorbeeld het willen trappen van een roofdier of vechten als een paard zich in het nauw gedreven voelt.  Maar offensieve reacties kennen we natuurlijk ook. Denk maar aan twee vechtende hengsten.

In het wild komt RAGE niet veel voor bij paarden. In onze gedomesticeerde wereld juist wel. Schaarste, en dus ‘resource guarding’, speelt hierin een hele belangrijke rol. (Panksepp benoemt schaarste ook als een van de cruciale triggers van het RAGE systeem.) Paarden staan vaak samen met te weinig eten, water of persoonlijke ruimte. Dit veroorzaakt frustratie en agressie, omdat paarden moeten vechten voor het bewaken van eten en persoonlijke ruimte. Uit de onderzoeken van Panksepp bleek ook dat dieren die honger/dorst hebben veel eerder tot vechten overgaan dan dieren die geen honger/dorst hebben.

Ook door de wijze waarop wij omgaan met ons paarden kan RAGE worden getriggerd. We sluiten ze op in trailers (en stallen), ze moeten meelopen aan een halster en leadrope en ook op de (kleine) poetsplaats wordt hun beweging vaak beperkt. Als een paard zich in deze situaties in het nauw gedreven voelt, heb je een grote kans dat hij zal gaan vechten om zijn bewegingsvrijheid terug te krijgen.

Omdat RAGE in basis geen fijn gevoel is, zal een paard er niet voor kiezen om constant boos te zijn. Heb je wel het idee dat een paard constant boos is en zie je bij dat paard ook veel agressie, dan moet er dus meer aan de hand zijn. Denk hierbij aan pijn, maar ook aan het niet voldoen aan de juiste leefomstandigheden.

Niet alle agressieve gedragingen ontstaan vanuit RAGE. Een goed voorbeeld is het jagen van roofdieren op prooidieren. (Niet paard gerelateerd, maar wel interessant.) Al hoewel het jagen op een dier er heel agressief uitziet, geeft Panksepp aan dat het jagen op en vervolgens doden van een dier ontstaat vanuit het SEEKING systeem. In de post over het SEEKING systeem gaf ik al aan dat dit systeem ervoor zorgt dat je op zoek gaat naar eten. Jagen valt hier natuurlijk ook onder.

Dat het jagen op een heel ander gevoel geeft dat agressie vanuit het RAGE systeem, kan het beste duidelijk worden gemaakt aan de hand van het gedrag van katten. Als een kat aan het jagen is, straalt deze kalmte en berekendheid uit. Heel beheerst stalken ze eerst hun prooi en vallen het daarna (relatief) beheerst aan om de prooi vervolgens op te eten. Wanneer een kat agressie toont vanuit RAGE, krijg je heel ander gedrag. In dat geval gaan ze grommen, blazen, de vacht gaat overeind staan en ze halen venijnig uit.

Het mag duidelijk zijn dat je in de omgang met en training van je paard ver van het RAGE systeem vandaan moet blijven. Loop je toch geregeld tegen agressie/frustratie van je paard aan, zoek dan (professionele!!!) hulp om inzicht te krijgen in de mogelijke oorzaken hiervan.